امروزه در حوزه سلامت به ورزش و تحرک بدنی بهای زیادی داده شده است و اثرات آن بر سلامت جسم و جان به خوبی مشخص شده است. تا آنجا که شیخ الرئیس ابوعلی سینا پزشک حاذق ایرانی، کاخ سلامتی را بر دو اصل استوار می داند که در رأس آن ورزش و تحرک بدنی قرار دارد. وی می گوید کسی که به تمرینهای بدنی بپردازد به هیچ دارویی نیاز ندارد و درمان او در جنبش و حرکت است.
ورزش به حرکتی می گویند که موجب بالا رفتن ضربان قلب، حرارت بدن و تعریق شود. این شرایط باعث میشود سموم اضافه از بدن دفع گردد و با اکسیژن رسانی بیشتر به بافت ها و اندام ها سلامت آنها را تضمین کند. هر اندام بدن حتی چشم ها و گوش ها ورزش ویژه خود را دارد. به عنوان مثال ورزش چشم با دیدن اشیاء نزدیک و ریز شروع شده و به صورت تدریجی و آهسته با نگاه به اجسام دور پایان می یابد. ورزش گوش نیز گوش کردن به صداهای نهانی و آهسته اطراف است. ورزش هایی مانند فوتبال و دویدن مختص پا و ورزشهایی مانند والیبال و هندبال مخصوص دست ها است. شنا نیز برای کل بدن مفید است.
از جمله اندام های مهمی که تحت تأثیر اثرات مثبت ورزش قرار می گیرند قلب و مغز هستند. غذای مغز گلوکز و اکسیژن است. گلوکز را می توان از راه تغذیه مناسب و اکسیژن را از طریق فعالیت بدنی مناسب به مغز رساند. ورزش ها دو گونه هستند. ورزش های هوازی و ورزش های بی هوازی. منظور از ورزش های هوازی فعالیت های سرعتی است و ورزش های بی هوازی ورزش های قدرتی به شمار می روند.
از طرفی می توان فعالیتهای بدنی را به دو نوع ارادی و غیرارادی تقسیم کرد. فعالیتهای غیرارادی شامل حركات روزمره ای است که باعث افزایش ضربان قلب و تند شدن تنفس می شود. فعالیت های ارادی نیز به ورزش هایی مانند فوتبال، والیبال، دویدن، شنا و دوچرخه سواری می گویند. در هر صورت این ورزش ها چه به صورت ارادی و چه به صورت غیرارادی، اگر به خوبی و طبق اصول ورزشی مناسب اجرا شوند انسان را از فواید آن بهره مند می سازند.
آداب ورزش کردن
اگر ورزش با آداب و اصول خاص خود انجام نشود نه تنها فایده ای برای بدن نخواهد داشت بلکه اثرات مخرب آن در جسم عوارض بیشتری برجای خواهد گذاشت، به عنوان مثال اگر ورزش به طور صحیح انجام نشود و قبل از آن عمل گرم کردن صورت نگیرد، فرد به تدریج دچار آرتروز می گردد. آرتروز پیر و جوان نمی شناسد و افراد مختلف در هر سنی و از هر جنسی در معرض ابتلا به این بیماری هستند. ورزش باید با نشاط و فرح همراه باشد تا علاوه بر جسم، روح نیز از آن بهره مند شود. هر گونه فعالیت بدنی باید با گرم کردن بدن یا ماساژ کل بدن شروع شود. سپس به تدریج فعالیت ها سریع تر و قوی تر شوند. توصیه می شود قبل از انجام ورزش بدن از مواد مضر و دفعی که در مثانه و روده ها انباشته شده اند خالی شود. درمورد معده نیز اصل بر این است که کاملاً خالی و کاملاً پر نباشد.
توصیه ها
- با کفش های نامناسب که شامل چکمه، کفش های بدون کفی، دمپایی و کفش های پاشنه بلند می شود اقدام به ورزش نکنید. این کار بعد از یکی دو سال باعث سائیدگی زانو و ایجاد آرتروز می شود.
۲. قبل از ورزش حتماً بدن را گرم کنید.
٣. ورزش به نرمی و آهستگی شروع شود و حرکات آن را به تدریج سریع تر و شدیدتر کنید.
۴. بعد از اتمام ورزش بهتر است آرام آرام بدن را از حرکت باز دارید. توصیه می شود بعد از ورزش تمام بدن ماساژ داده شود تا مواد باقیمانده از دفع در بدن باقی نمانند.
۵. قانون زمان آسودگی را رعایت کنید. طبق این اصل باید به مدت 45-30 دقیقه بعد از اتمام ورزش از نوشیدن آب و خوردن غذا و استحمام خودداری کنید. بعد از اتمام زمان آسودگی می توان به مقدار زیاد آب نوشید یا استحمام کرد. در واقع تا زمانی که ورزشکار کاملاً آسوده نشده است، رنگ رخسار او به رنگ طبیعی برنگشته، ضربان قلب طبیعی نشده و تنفس آرام نمی شود، نباید آب نوشید.
خوردنی های قبل از ورزش
همان طور که اشاره شد نباید ورزش را در حالت گرسنگی شروع کرد. از طرفی خوردن یک وعده غذای سنگین و حجیم قبل از فعالیت بدنی باعث کاهش میزان بازدهی شده و مشکلاتی را به دنبال خواهد داشت.
خوردن یک واحد کربوهیدرات سبک به همراه مواد مغذی با طبیعت گرم قبل از ورزش بهترین پیشنهاد است. کربوهیدراتهایی مانند انواع نان و بیسکوئیت های ساده یا سبوس دار به همراه عسل، خرما، ارده، شیره انگور با شیره خرما و میوه هایی مانند سیب و موز انرژی لازم در حین ورزش را فراهم می کنند. استفاده از بادام در کنار خرما نیز باعث افزایش انرژی می شود.
نخوردنی های قبل از ورزش
مصرف غذاهای پرچرب و سنگین مانند سرخ کردنی ها و انواع چربی قبل از ورزش توصیه نمی شود. زیرا این مواد غذایی دیرهضم بوده و تا ساعت ها در معده باقی می مانند. به علاوه استفاده از غذاهای حجیم مانند آش، سوپ، عدسی، آبمیوه و آب به مقدار زیاد نیز حجم معده را افزایش می دهد و امکان حرکات فیزیکی زیاد در حین ورزش را کاهش می دهد.
در نتیجه هر کس بتواند با اسلوب صحيح و متناسب در وقت مناسب ورزش کند، از چاره جویی و مداوای بیماریهای مختلف بی نیاز می گردد. این بهره برداری از ورزش هنگامی میسر است که دستورات بهداشتی نیز به کلی مراعات شود.
